Οι Απόκριες [θρύλοι και παραδόσεις στον Μυλοπόταμο]

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως οι μέρες της αποκριάς είναι ημέρες χαράς και διασκέδασης. Είναι μια παρένθεση χρόνου που ο κάθε άνθρωπος καλείται να αποσείσει από τους ώμους του τις σκοτούρες και το βάρος του καθημερινού μόχθου και να ...

ξεφαντώσει ανέμελος κι ευτυχισμένος. Και φαίνεται και σ' αυτό το σημείο η σφραγίδα της Θείας Πρόνοιας που τοποθέτησε έτσι τα γεγονότα στο χρόνο, ώστε να εναλλάσσονται οι καταστάσεις και να εξασφαλίζονται οι απαραίτητες ισορροπίες στη ζωή. 

Ο άνθρωπος ύστερα από την πίεση του χειμώνα, αισθάνεται την ανάγκη να πανηγυρίσει τα δροσερά μηνύματα της άνοιξης, όπως επίσης έχει ανάγκη από διασκέδαση και γερό φαγοπότι πριν από την περισυλλογή και την αυτοσυγκράτηση της μεγάλης σαρακοστής.

Έτσι οι απόκριες, επειδή καλύπτουν πολλές εσωτερικές ανάγκες του ο άνθρωπος, τις έζησε και εξακολουθεί να τις ζει έντονα με διαφορετικές όμως επιλογές στην κάθε εποχή. 

Και είναι επίσης τόσο πολλά και τόσο αξιόλογα τα έθιμα και οι δοξασίες που σχετίζονται με τις απόκριες που είναι πραγματικά δύσκολο να διαλέξει κανείς ένα από αυτά και να το περιγράψει. Για το σημερινό σημείωμα της εφημερίδας μας, εγώ διάλεξα το οικογενειακό αποκρέωμα (αποκρίγιωμα), μια συνήθεια χρήσιμη και όμορφη που όμως τι κρίμα, κοντεύει να εκφυλιστεί ή να ξεχαστεί.
Παλιότερα που οι συνθήκες προμήθειας τροφίμων ήταν εξαιρετικά δύσκολες για τα χωριά της Κρήτης, η κάθε οικογένεια φρόντιζε να είναι αυτάρκης.

 Γι' αυτό το σκοπό ανέτρεφαν τα κουτρουβάρια, έφτιαχναν τα τυριά τους, είχαν τις κότες και τα κουνέλια τους. 

Τις ημέρες των απόκρεω, έσφαζαν τα μεγάλα κριάρια, έβγαζαν από το λαδοπύθαρο τα τυραμαλάματα, άνοιγαν τις μολυβωτές κουρούπες με τη μοσχομυρισμένη ξυνομυζήθρα και μαζί με τα καπνιστά απάκια και τα σύγλινα, υποδεχόταν τις ημέρες αυτές της υπερβολικής κατανάλωσης. Κι όταν ερχόταν η τελευταία Κυριακή από το πρωί άρχιζαν οι ετοιμασίες για το οικογενειακό ξεφάντωμα.

 Οι νοικοκυρές άνοιγαν φύλο κι έφτιαχναν καλιτσουνάκια με μυζήθρα, έκοβαν λαζάνια, έκοβαν κιμά, μαγείρευαν. Κόσμος κυκλοφορούσε από σπίτι σε σπίτι, χωράτευαν, κερνούσαν μεζέδες κι έκαναν τις συνενοήσεις τους για την οργάνωση της βραδιάς. Συνήθως γινόταν στο σπίτι του πιο ηλικιωμένου πατέρα η σύναξη και μαζευότανε τα παιδιά, τα αδέλφια, τα εγγόνια. 

Ενωρίς το βράδυ, μόλις άρχιζε να σκοτεινιάζει στρωνότανε οι τάβλες και ετοιμαζότανε τα φαγητά. Στις κατσαρόλες αχνίζανε το κοκκινιστό και το πιλάφι, στο τηγάνι οι συκωταριές, στις σούβλες τα γαρδούμια, οι μπουκάλες γεμάτες κρασί. Κάθε οικογένεια που ερχόταν στο σπίτι της συγκέντρωσης, κρατούσε και λίγους μεζέδες από το σπίτι τους, για να ευλογηθούν τα αγαθά όλων των σπιτιών. 

Οι τάβλες πλούσια φορτωμένες θύμιζαν τα Ρωμαϊκά συμπόσια, τα περίφημα ζουμπούσια ή ζουμπούκια όπως τα είπε αργότερα ο Καζαντζάκης. Το δείπνο ήταν πια έτοιμο και οι νεαροί της παρέας ψιλοχοράτευαν και τραγουδούσαν:

Σαν 'κουσω σούβλας μυδωριά και τηγανιού τσουδία
και μπουκαλιού κακάρισμα κάνω καλή καρδία.

Το δείπνο άρχιζε με ευχές και τσουγκρίσματα και συνέχιζε με τραγούδια και μαντινάδες. 

Ύστερα από κάμποση ώρα κατανάλωσης κρασιού και φαγητών άρχιζαν τα μασκαρέματα και τα παιχνίδια. 

Οι μασκαρεμένοι χόρευαν χωρίς να τραγουδούν, τα γραμμόφωνα γύριζαν, τα παιχνίδια άρχιζαν. «Ο στρούμπος», «ο πραματευτής», «το πλοίο», «τα ταίρια» και τόσα άλλα παιχνίδια σκόρπιζαν το γέλιο και τη χαρά.

 Το γλέντι συνεχιζότανε με χορό και τραγούδι. Η λύρα όπου υπήρχε άρχιζε το σκοπό της και οι οντάδες έτριζαν από τους χορούς. 

Οι νοικοκυρές χόρευαν κι αυτές, μα πρόσεχαν και τα τσικάλια τους που έβραζαν τα κοτόπουλα για τη σούπα του απόδειπνου. Αυτές οι διασκεδάσεις δεν έμοιαζαν καθόλου με τις σημερινές, που γίνονται στα κέντρα διασκέδασης με τις ορχήστρες. 

Ήταν αυθεντικές γνήσιες και αυθόρμητες, γι' αυτό γέμιζαν την ψυχή με αγνή απόλαυση και ευτυχία. 

Τα ξημερώματα στρωνότανε ξανά οι τάβλες με την αχνιστή σούπα και όλων των ειδών τα φαγητά του δείπνου. 

Οι άνθρωποι κουρασμένοι από το χορό και το παιχνίδι και με συναισθηματική πλήρωση, καθότανε στο απόδειπνο που σφράγιζε και τις εκδηλώσεις της αποκριάς.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να προτείνω στους εκλεκτούς αναγνώστες μας, να επιχειρήσουν εφέτος την αναβίωση του ωραίου εθίμου του αποκρεώματος, σαν δώρο στον εαυτό τους και σαν αντίδραση στην αλλοτριωτική επίδραση του σημερινού πολιτισμού.

ΣΗΦΑΚΗ ΕΛΕΝΗ

ΠΟΚΙΜΥ