Κανένας δεν αμφισβητεί τις αμέτρητες δημοσκοπήσεις;

Σε πολλές χώρες οι δημοσκοπήσεις απαγορεύονται λίγες μέρες πριν τις εκλογές. Ίσως επειδή είναι αποδεδειγμένο πια ότι αποτελούν «πληρωμένο» εργαλείο χειραγώγησης της κοινής γνώμης ή οι ίδιες οι εταιρείες βλέπουν ότι είναι προτιμότερο ένα τέτοιο μέτρο παρά τον πλήρη εξευτελισμό των ερευνών, αφού είναι αδύνατο σε λίγες μέρες να σπάσει η οικονομική σχέση μεταξύ εταιρείας και εντολέα της έρευνας. Μια μικρή ματιά ακόμη και στα exit poll θα σας πείσει πόσο πέφτουν έξω στις προβλέψεις τους τα γκάλοπ, σε μια μέρα που υποτίθεται «επιστημονικά» εκλείπουν πολλοί παράγοντες ρίσκου και αναποφάσιστων βαριδίων.
Στις τελευταίες εκλογές της Γαλλίας, όλες οι δημοσκοπήσεις έπεσαν έξω, με την καλύτερη να λανθάνει τρεις μονάδες, μόνο για τους υποψηφίους των δύο μεγάλων κομμάτων! Τότε άνοιξε ένας διάλογος για τις δημοσκοπήσεις και τον τρόπο που χρησιμοποιούνται από τα ΜΜΕ. Κυρίως τις δημοσκοπήσεις στην αρχή της προεκλογικής εκστρατείας που θεωρείται ότι οι πολίτες τις ενσωματώνουν ως μεταβλητή στην τελική τους επιλογή. Οι πρώτες δημοσκοπήσεις θεωρείται ότι επηρεάζουν τόσο το χώρο των πολιτικών αποφάσεων, όσο και το χώρο των ΜΜΕ. Πολλές εκπομπές οργανώνουν το πρόγραμμά τους, βάσει αυτών των εικονικών και προσωρινών «αποτελεσμάτων» που μεταβάλλονται τουλάχιστον στο χώρο των αναποφάσιστων, ανάλογα με τη στιγμή και τη διάθεση του ερωτώμενου. Και όμως τις περισσότερες φορές το πραγματικό αποτέλεσμα των εκλογών δεν έχει καμιά σχέση με τις πρώτες προεκλογικές δημοσκοπήσεις! Τα ΜΜΕ «διαβάζουν» ως δεδομένα σχεδόν αυτά τα ποσοστά ή έχουν «παραγγείλει» αυτά τα ποσοστά για να στηρίξουν τις επιλογές του αφεντικού στο μέσο ενημέρωσης. Οι εκπομπές διαβαθμίζουν το δημόσιο διάλογο με όρους marketing, ποδοσφαίρου και επικοινωνιακής υπερβολής.
Μια άλλη πληγή είναι οι αναποφάσιστοι. Από τη μια είναι η δικαιολογία των εταιρειών σε περίπτωση αποτυχίας των προγνωστικών και από την άλλη προεκλογικά παρουσιάζονται με μια μικρή αναφορά και σε περίπτωση που ξαναδούμε την κάρτα, έχουν εξαφανιστεί. Οι αναποφάσιστοι είναι το φάντασμα που τρομάζει αυτούς που μαγειρεύουν τις προθέσεις ψήφου. Το βλέπουμε όταν κάνουν μια γρήγορη αναφορά σε αυτούς και ξεμπερδεύουν στο πιτς φιτίλι. Σε ακόμα χειρότερα επίπεδα διάβρωσης έχουν φτάσει οι εταιρείες που κατανέμουν τους αναποφάσιστους, με τις ίδιες αναλογίες (εφόσον αυτό τους βολεύει) προς τα ποσοστά των ήδη εκδηλωμένων προθέσεων (εκ των οποίων οι περισσότεροι έχουν σταθερή πολιτική προέλευση και συνήθως έχουν εκδηλώσει την πρόθεσή τους πολύ πριν τις εκλογές). Το πρόβλημα είναι ακόμα μεγαλύτερο όταν δεν γνωρίζουμε τον τρόπο που τέθηκαν οι ερωτήσεις και με ποια κριτήρια ερμηνεύθηκαν οι απαντήσεις των αναποφάσιστων προς αυτή ή την άλλη κατεύθυνση. Τις περισσότερες φορές πάντως δεν μαθαίνουμε το σκεπτικό των ερωτήσεων γιατί οι εταιρείες θεωρούν ότι είναι δικό τους επιστημονικό εργαλείο και δεν πρέπει να δημοσιοποιηθεί. Πρόσβαση σε αυτά τα στοιχεία έχουν μόνο οι μυημένοι στο ιερατείο της εταιρείας.
Ας πάμε τώρα στην απαγόρευση των δημοσκοπήσεων πριν τις εκλογές. Οι υποστηρικτές του μέτρου επικαλούνται τη μυστικότητα της ψηφοφορίας και το παραβάν και δεν .....
.... βλέπουν ότι την ίδια στιγμή παραδέχονται ότι οι έρευνες είναι τελικά μηχανισμοί προεκλογικής επιρροής και όχι απλά νούμερα για τις αναλύσεις των δημοσιογράφων. Δηλαδή τιμούμε τον δημοκρατικό συμβολισμό του παραβάν λίγες μέρες πριν τις εκλογές αλλά πιο πριν «δικαιούμαστε» να το σκυλεύσουμε. Καλύτερα να μη θυμόμαστε καθόλου τη λογική που οδήγησε στην εφεύρεση του παραβάν. Γιατί άραγε χρειάζονται αυτές οι κουρτίνες για να προστατεύσουν τους πολίτες από παράνομες πιέσεις και επιρροές; Και γιατί άραγε χρειάζεται η μυστικότητα της ψήφου; Γιατί χρειάζεται να προστατευόμαστε από αυτούς που ξέρουν καλύτερα από μας, πως θα ψηφίσουμε «σωστά»; Μήπως οι δημοσκοπήσεις έστειλαν τις απευθείας πιέσεις στο περιθώριο της ιστορίας; Πολλοί πιστεύουν ότι οι δημοσκοπήσεις αρκούν για να κατευθύνουν τον κόσμο στις «επιθυμητές» προθέσεις ψήφου! Οι μέθοδοι πίεσης στον πολίτη εξελίχθηκαν και μετεβλήθησαν. Μόνο το σασπένς που χρησιμοποιείται για να διαφημίσουν μια δημοσκόπηση αποδεικνύει ότι, τα κανάλια κυρίως, βλέπουν αυτά τα νούμερα των προθέσεων ως ευκαιρίες εδραίωσης διαφόρων συμφερόντων και προσπάθεια αλλοίωσης των πραγματικών διαθέσεων του κοινού. Ακόμα και ο τρόπος που διαφημίζεται μια δημοσκόπηση αποτελεί εργαλείο επιρροής. «Το πρόσωπό του εκφωνητή είναι η μηχανική επιτομή του αποϋλωμένου. Χρειάστηκαν πολλά χρόνια στο σύστημα παραπληροφόρησης για να τους εφεύρει και να τους μάθει να μιλούν όπως μιλούν. Χρησιμοποιούν τα ίδια εκφραστικά εργαλεία που «φοράνε» όταν αναγγέλλουν βία, μια και η βία κατέχει κεντρική θέση στη μυθολογία του συστήματος γιατί μονοπωλεί και υπνωτίζει. Ζούμε μέσα σε ένα θέαμα άδειων ενδυμάτων και προσωπείων που κυματίζουν».(διαμόρφωσα εκφράσεις από το βιβλίο του Γκυ Ντεμπόρ:«η κοινωνία του θεάματος»). Πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις για τις δημοσκοπήσεις παρουσιάζονται στο βιβλίο του κοινωνιολόγου Patrick Champagne:«το καινούριο πολιτικό παιχνίδι:να κατασκευάζεις κοινή γνώμη»