Μπορεί το τύπωμα χρήματος από το πουθενά να βγάλει την οικονομία των ΗΠΑ από την κρίση;

του Μάνου Χατζαντωνάκη στην "Καθημερινή"
Η Fed έχει ήδη τυπώσει χρήματα από τον Αύγουστο για να χρηματοδοτήσει τη διάσωση του χρηματοοικονομικού κλάδου.

Ο δανεισμός και οι δαπάνες πέρα από τα κανονικά όρια παρέχουν μια εξήγηση για το πώς οι ΗΠΑ μπήκαν στην κακή οικονομική θέση που βρίσκονται. Για δεκαετίες, οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές «γιόρταζαν» αδιάλειπτα, λες και το βάρος και η τυραννία των χρεών είχε εξαφανιστεί.

Εξοπλισμένοι με πιστωτικές κάρτες και πίστη σε ένα καταπληκτικό μέλλον, οι Αμερικανοί αγόραζαν σπίτια, αμέτρητα iPod και ακριβά ρούχα, και ποτέ δεν τους ένοιαζε η πτώση των μισθών και των αποταμιεύσεών τους. Οι τράπεζες δάνειζαν μεγάλα ποσά σε ιδιοκτήτες κατοικιών ακόμη και αν είχαν κακό πιστωτικό ιστορικό, όντας πεπεισμένες ότι οι τιμές των ακινήτων θα κινούνταν μόνο ανοδικά. Το κράτος δαπανούσε κατά το δοκούν, πιστεύοντας ακράδαντα ότι οι ξένοι θα υπήρχαν πάντα για να χρηματοδοτούν το χρέος των ΗΠΑ.

Έτσι, μπορεί τώρα να φαίνεται περίεργο ότι σε αυτή τη νέα εποχή της κρίσης - με τους καταναλωτές ανήμπορους να ξοδέψουν, τα κρατικά ταμεία μισοάδεια και τις τράπεζες σε κατάσταση παραλυσίας - πολλοί οικονομολόγοι καταλήγουν ότι το κατάλληλο φάρμακο είναι μια νέα δόση αυτού ακριβώς που προκάλεσε την αναταραχή: δαπάνες χωρίς όριο. Τυπώνουμε χρήματα σήμερα, και θα ασχοληθούμε με τις επιπτώσεις αύριο. Σε διαφορετική περίπτωση, οι θέσεις εργασίας που έχουν χαθεί και οι καταρρεύσεις επιχειρήσεων μπορεί να ταλανίσουν το κράτος για πολλά χρόνια.

Αυτό το σκεπτικό κυριαρχεί καθώς ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, καταστρώνει σχέδια για δαπάνες μεγαλύτερες από 700 δισ. δολάρια για οδικά έργα, σχολεία και άλλες υποδομές, που θα δώσουν δουλειά σε πολλές χιλιάδες ανέργων. Αυτή είναι η φιλοσοφία της κεντρικής τράπεζας, Fed, πίσω από την απόφαση για μείωση των επιτοκίων σε σχεδόν μηδενικά επίπεδα, πράγμα που σημαίνει ότι οι τράπεζες μπορούν ουσιαστικά να δανείζονται σχεδόν δωρεάν, ενώ απευθείας πιστώσεις θα δίνονται σε χρηματοοικονομικά ιδρύματα. Πρόκειται για μια νοοτροπία που ώθησε το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ να δεσμευτεί για οικονομική ενίσχυση 950 δισ. δολαρίων προς τη Wall Street, το Ντιτρόιτ (δηλ. τις αυτοκινητοβιομηχανίες) και πιθανόν και άλλους αποδέκτες.

Από που προέρχονται όμως όλα αυτά τα χρήματα; Και πώς μπορεί μια χώρα που έφτασε σε αυτό το «χάλι» εξαιτίας του χωρίς όρια δανεισμού και των δαπανών να ....
......χρησιμοποιήσει και πάλι τώρα την ίδια τακτική για να βγει από αυτή τη θέση;

Στην περίπτωση της κεντρικής τράπεζας, τα χρήματα προέρχονται από την εξουσία της να μπορεί να τυπώνει δολάρια από το τίποτε. Από τα τέλη Αυγούστου, η Fed έχει επεκτείνει τον ισολογισμό της από τα 900 δισ. δολάρια, σε περισσότερα από 2,2 τρισ. δολάρια, δημιουργώντας ένα ποσό 1,3 τρισ. δολαρίων που προηγουμένως δεν υπήρχε, για να αντικαταστήσει ορισμένα από τα τρισεκατομμύρια που εξανεμίστηκαν από την πτώση των τιμών των κατοικιών και τις εκδικητικές χρηματιστηριακές αγορές. Η Fed πήρε τα προβληματικά ενεργητικά από τα χέρια των τραπεζών και απλά τους έδωσε πίστωση με αποθεματικά που προηγουμένως δεν διέθετε.

Στην περίπτωση του υπουργείου Οικονομικών, τα χρήματα προέρχονται από την ίδια αστείρευτη πηγή που χρηματοδοτεί τα χρέη των ΗΠΑ για δεκαετίες: Τους επενδυτές - τόσο στις ΗΠΑ όσο και στο εξωτερικό - περιλαμβανομένων ασφαλώς των κεντρικών τραπεζών της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Σαουδικής Αραβίας, οι οποίες έχουν τοποθετήσει εθνικά κεφάλαια στη σιγουριά των κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ.

Οι Αμερικανοί έχουν μάθει να θεωρούν την πηγή αστείρευτη, ακόμη και όταν αυξάνεται η ανησυχία τους ότι ίσως κάποια μέρα να στερέψει, με καταστροφικότατες συνέπειες.

Η αξία των εκκρεμών έντοκων γραμματίων του δημοσίου έχει φτάσει τα 10,6 τρισ. δολάρια, ένας αριθμός που σίγουρα θα αυξηθεί καθώς θα ξοδευθούν και άλλα δολάρια για την εκτέλεση έργων υποδομών, τη διάσωση θέσεων εργασίας από την αυτοκινητοβιομηχανία και την αποφυγή της κατάρρευσης γιγαντιαίων εταιρειών στεγαστικής πίστης που έχουν και κρατική στήριξη. Οι ανησυχίες εστιάζονται στην πιθανότητα να αμφισβητήσουν οι ξένοι επενδυτές την ικανότητα των ΗΠΑ να ξεπληρώσουν τα υπέρογκα χρέη τους, πράγμα που θα τους κάνει να διακόψουν, ή τουλάχιστον να μειώσουν, τις καταθέσεις τους στις ΗΠΑ.

Αυτό θα οδηγήσει σε καταποντισμό του δολαρίου καθώς θα κάνει τα εισαγόμενα προϊόντα πολύ ακριβότερα για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις στις ΗΠΑ. Θα αναγκάσει το υπουργείο Οικονομικών να καταβάλλει μεγαλύτερες αποδόσεις για να βρει αγοραστές που θα επενδύουν στα χρέη του, ανεβάζοντας κατ' επέκταση τον τόκο για τους αγοραστές κατοικίας και αυτοκινήτου, για τις επιχειρήσεις και τους κατόχους πιστωτικών καρτών.

«Φτάσαμε σε αυτό το χάλι κυρίως λόγω του υπερδανεισμού», αναφέρει ο Μάρτιν Μπέιλι, πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων επί προεδρίας Μπιλ Κλίντον και σήμερα μέλος του ιδρύματος Brookings Institution. Συμπληρώνει δε ότι, «τώρα λέμε: ας δανειστούμε κάποια επιπλέον κεφάλαια για να μας βοηθήσουν να βγούμε από αυτή την κακή κατάσταση"… «Είναι σαν κάποιον μεθυσμένο που λέει 'Δώστε μου δύο ποτά ακόμη και θα φτιάξω'…"

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η στιγμή της ηρεμίας έπρεπε να έχει έρθει πριν από καιρό, και το μόνο που κάνει η αναβολή για αργότερα είναι να αυξάνει το τελικό κόστος. «Η κυβέρνησή μας δεν διαθέτει αρκετά χρήματα ούτε για να διασώσει ένα περίπτερο», δηλώνει ο Πίτερ Σκιφ, πρόεδρος της χρηματιστηριακής Euro Pacific Capital στο Κονέκτικατ. Συμπληρώνει δε χαρακτηριστικά ότι, «το επίπεδο ζωής μας πρέπει να χειροτερέψει έτσι ώστε να αντανακλά τα πολλά χρόνια της αλόγιστης κατανάλωσης και της αποσύνθεσης της βιομηχανικής μας βάσης. Μόνο εάν πάρουμε τώρα αυτό το πικρό φάρμακο θα μπορέσει η οικονομία να ανακάμψει».

Ωστόσο, οι περισσότεροι οικονομολόγοι θεωρούν ότι αυτό το σκεπτικό είναι εξαιρετικά ακραίο, και είναι σαν να βάζουμε έναν υπέρβαρο σε μια επικίνδυνα επίπονη και εξαντλητική δίαιτα προς χάριν της μακροπρόθεσμης υγείας. Υποστηρίζουν ότι δεν τώρα η ώρα για λιτότητα.

Από την εποχή της Μεγάλης Κρίσης, η συμβατική συνταγή για τέτοιες καταστάσεις είναι θα μεσολαβήσει το κράτος και να δημιουργήσει ζήτηση με το να τροφοδοτήσει με μεγάλα κεφάλαια τον κύκλο της οικονομίας, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και επιχειρηματικές ευκαιρίες.

Το γεγονός ότι αυτά τα κεφάλαια πρέπει να προέλθουν από δανεισμό δεν είναι καθόλου ιδανικό, και επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τη δύσκολη κατάσταση που αντιμετωπίζει η χώρα. Αλλά οι άμεσοι κίνδυνοι είναι πολύ μεγαλύτεροι εάν δεν γίνουν αυτές οι δαπάνες.

Το να βρεις όμως το κατάλληλο σημείο να δράσεις, λένε οι ειδικοί, είναι μάλλον περισσότερο τέχνη παρά επιστήμη. Η Fed μπορεί να κινηθεί πολύ γρήγορα και να βάλει εκ νέου την οικονομία σε πανικό. Ή, μπορεί να περιμένει υπερβολικά και να αφήσει έτσι τα πολλά χρήματα να δημιουργήσουν πληθωρισμό.

«Είναι μια λεπτή υπόθεση», λέει ο οικονομολόγος Άλαν Μέλτζερ από το Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon και πρώην σύμβουλος του προέδρου Ρήγκαν, και συμπληρώνει ότι «δεν υπάρχει μαθηματικό μοντέλο που να μας υποδεικνύει πώς ή πότε να κινηθούμε».

Αυτό όμως είναι άλλου τύπου ανησυχία. Για ορισμένους νομοθέτες το ζήτημα είναι να αποτραπεί το αντίθετο πρόβλημα, δηλαδή ο αντιπληθωρισμός, ή η πτώση των τιμών που λόγω της μείωσης της ζήτησης θα οδηγήσει στο σημείο που τα προϊόντα θα στοιβάζονται και δεν θα υπάρχουν αγοραστές, γεγονός που θα ρίξει τις τιμές σημαντικά.

Έτσι, οι Αμερικανοί επιστρέφουν στην πηγή των χρημάτων, βάζοντας στην άκρη τις ανησυχίες τους για τα χρέη, αποδεσμεύοντας ένα ακόμη κύμα φτιαχτού χρήματος σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν τη χειρότερη μιζέρια.

http://www.kathimerini.gr/ με πληροφορίες από IHT