Παρασκευή 16 Ιανουαρίου 2009

Οίκοι αξιολόγησης: Το μερίδιο της ευθύνης τους στην κρίση

Του Χρήστου Σύλλα στην "Καθημερινή"
Εκ των υστέρων, η αμερικανική επιτροπή κεφαλαιαγοράς (SEC) τους έκρινε ενόχους για τη συμβολή τους στην πιστωτική κρίση. Μέχρι τότε όμως, όπως παραδέχτηκαν τα στελέχη τους, «τα κέρδη διηύθυναν την παράσταση».



«Ας ελπίσουμε ότι θα είμαστε όλοι υγιείς και συνταξιούχοι μέχρι να καταρρεύσει αυτή η τράπουλα», δήλωνε καυστικά το καλοκαίρι του 2008 αναλυτής που εργαζόταν σε οίκο πιστοληπτικής αξιολόγησης.

Πριν από περίπου ένα μήνα, στελέχη των τριών «μεγάλων» του χώρου, Moody's, Fitch Ratings και Standard & Poor's κατέθεσαν στο Κογκρέσο τις απόψεις τους για το τι πήγε στραβά και δεν κατόρθωσαν να αξιολογήσουν επαρκώς τους κινδύνους των ενυπόθηκων ομολόγων που αποτέλεσαν τον «σπινθήρα» της ευρύτερης οικονομικής κρίσης.

Οι περισσότεροι από αυτούς αρνήθηκαν ότι υπήρχε «σύγκρουση συμφερόντων» στον τρόπο με τον οποίο αξιολογούσαν την πιστοληπτική ικανότητα εμπορικών και επενδυτικών τραπεζών καθώς και πωλητών άλλων επενδυτικών προϊόντων. Λίγο νωρίτερα, ωστόσο, δύο πρώην στελέχη της Moody's και της Fitch «άδειαζαν» τους συναδέλφους τους καταθέτοντας ότι σημείο αναφοράς στη λειτουργία των οίκων αξιολόγησης είναι πρωτίστως το κέρδος, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το συμφέρον των επενδυτών.

«Οι συγκεκριμένοι οίκοι πληρώνονται για τις υπηρεσίες αξιολόγησης που παρέχουν στους 'εκδότες' (πωλητές) επενδυτικών προϊόντων. Ο 'εκδότης' από τη μεριά του ενδιαφέρεται να πουλήσει σε όσο το δυνατόν καλύτερη τιμή ότι έχει στη διάθεσή του», εξηγεί στο www.kathimerini.gr o κ. Γιάννης Μουταφίδης, ιδιοκτήτης της εταιρείας διαχείρισης κεφαλαίων «Οlympic Asset Management». Το «συγκρουσιακό συμφέρον» (conflict of interest) στην περίπτωση αυτή είναι προφανές καθώς οι οίκοι αυτοί πληρώνονταν αδρά για να αξιολογήσουν ένα προϊόν ή την ικανότητα μιας τράπεζας να πουλά επενδυτικά και άλλα προϊόντα.

Η ορθότητα και η αντικειμενικότητα τέτοιων αξιολογήσεων, λοιπόν, ελέγχεται, όπως σχολιάζει ο κ. Μουταφίδης. «Με λίγα λόγια, οι οίκοι προσπαθούν να κρατήσουν τις ισορροπίες χωρίς να προβαίνουν σε εξώφθαλμες κινήσεις έτσι ώστε να μην πάψει να τους αναγνωρίζεται η ικανότητα της (σ.σ.: αντικειμενικής) αξιολόγησης. Αυτό που εντέλει κάνουν είναι να δίνουν την 'καλύτερη' αξιολόγηση στους πελάτες τους», υπογραμμίζει.

Το «συγκρουσιακόν» του ζητήματος έχει πολλάκις τεθεί στο τραπέζι, τόσο από την αμερικανική επιτροπή κεφαλαιαγοράς, όσο από το Κογκρέσο αλλά και από πολλά στελέχη της αγοράς που καταθέτουν αυτές τις μέρες στο Κογκρέσο. Σύμφωνα με την εσωτερική αλληλογραφία αυτών των οίκων που παρουσιάστηκε κατά τον τελευταίο χρόνο, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου αναλυτές έρχονταν αντιμέτωποι με αξιολογήσεις προϊόντων που ενδεχομένως να έβλαπταν τα έσοδα των οίκων.

«Τη δεδομένη στιγμή, με προβληματίζει αν θα έχουμε απώλειες κάνοντας αυτή την αξιολόγηση», ανέφερε αναλυτής για να ανακαλύψει ότι άλλοι συνάδελφοί του διαφωνούσαν εξαιτίας των αρνητικών συνεπειών της εκάστοτε αξιολόγησης.
Η πολυπλοκότητα των «πολιτικών ομολόγων»
Ένας από τους λόγους στους οποίους αποδόθηκε η δυσλειτουργία των οίκων αξιολόγησης και η αδυναμία τους στο να διαγνώσουν τους κινδύνους της κατάρρευσης, ήταν τα οικονομικά μοντέλα που είχαν στη διάθεσή τους αυτοί οι οίκοι. Η SEC κατέληξε, μεταξύ άλλων, ότι ο αυξανόμενος όγκος αλλά και η πολυπλοκότητα που χαρακτήριζε τη δομή των subprime δεν ήταν δυνατό να εξετασθεί ενδελεχώς από τους αναλυτές αυτών των οίκων.

Η συνεχόμενη μεταφορά των επισφαλών δανείων σε τίτλους (λόγω υψηλών αποδόσεων) καθώς και η ευρύτατη πεποίθηση πως η αγορά ακινήτων ήταν «λίρα 100», κατέστησε αδύνατη, όπως ισχυρίζεται η SEC αλλά και στελέχη των οίκων αξιολόγησης, τη διάγνωση του τι επίκειται. Σημειώνεται ότι την περίοδο 2004-2007, όταν και οι χρηματιστηριακές αγορές κινούνταν ανοδικά οι οίκοι αξιολόγησης έκαναν χρυσές δουλειές με την αγοραία αξία τους να ανέρχεται ετησίως στα 5 δισ. δολάρια.

«Οι εταιρείες αυτές έβαλαν 'πολύ νερό στο κρασί τους' διότι δεν είναι δυνατόν με τις εξειδικευμένες γνώσεις που είχαν να μην έβλεπαν τον συστημικό κίνδυνο που με άλλα λόγια σημαίνει μαζικός κίνδυνος. Μάλλον υπήρχε ένα είδος συγκάλυψης», παρατηρεί ο κ. Παναγιώτης Μπαζιωτόπουλος, οικονομολόγος και επιχειρησιακός ερευνητής. «Ωστόσο, θεωρώ, ότι η εντονότερη έκφραση του ζητήματος είναι η πολιτική. Τόσο οι Ρεπουμπλικάνοι όσο και οι Δημοκρατικοί άλλοτε πίεζαν και άλλοτε επέτρεπαν την άναρχη δανειοδότηση», συμπληρώνει.

«Τα στελέχη των οίκων αξιολόγησης που κατέθεσαν στο Κογκρέσο είναι βέβαιο ότι ήξεραν. Θεωρούσαν ότι η αγορά ακινήτων δεν θα εμφανίσει πτώση, ξεχνώντας όμως το παράδειγμα της Ιαπωνίας. Ωστόσο, οι πολιτικοί και το ανεπαρκές ρυθμιστικό πλαίσιο επέτρεπαν σε ένα συνονθύλευμα εταιρειών να 'κλέβουν' νομίμως», τονίζει ο κ. Μουταφίδης και καταλήγει:

«Οι τράπεζες ήξεραν ότι υπήρχε αφερεγγυότητα και το ρίσκο που ενέχει η δανειοδότηση και νόμου επιτρέποντος δάνειζαν ανεξέλεγκτα».

Την ίδια στιγμή, δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι έπειτα από την κρίση οι πολιτικοί έψαχναν να βρουν τον αποδιοπομπαίο τράγο και γι' αυτό το λόγο κάλεσαν σε κατάθεση τα στελέχη των «κακών» οίκων αξιολόγησης. Στον αντίποδα, οι οίκοι ανταπάντησαν ζητώντας λεπτομερή εξέταση των ομολόγων του αμερικανικού Δημοσίου. Κάτι τέτοιο ωστόσο ουδέποτε δεν έγινε…

Τι μέλει γενέσθαι

Σε γενικές γραμμές, οι ακροάσεις των στελεχών των οίκων αξιολόγησης κατέληξαν ανώδυνα με διάφορες προτάσεις να ακούγονται ένθεν κακείθεν. Η πρόταση του Τζέημς Σίμονς, επικεφαλής της Renaissance Technologies ήταν να δημιουργηθεί ένας ξεχωριστός οίκος αξιολόγησης ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός και στον οποίο θα καταβάλλεται ένα ελάχιστο ποσό από κάθε διαπραγμάτευση (αγοραπωλησία).

Την ίδια στιγμή στην Ευρώπη, οι υπουργοί Οικονομικών τάχθηκαν υπέρ των προτάσεων του Tσάρλι Μακρίβι, του αρμόδιου επιτρόπου για την εσωτερική αγορά. Αυστηρότερες ρυθμίσεις, εκθέσεις διαφάνειας αλλά και τοποθέτηση ανεξάρτητων διευθυντών στα διοικητικά συμβούλια με περιορισμένη θητεία, είναι μερικές από τις προτάσεις που θέλει να νομοθετήσει η Γηραιά Ήπειρος.

http://www.kathimerini.gr/ με πληροφορίες από Νew York Times, Financial Times, Reuters

Δεν υπάρχουν σχόλια: