Διότι ο καπιταλισμός έχει επιβιώσει πολύ χειρότερων κρίσεων και δεν έχω καμία αμφιβολία ότι θα ξαναεπιβιώσει και διότι η ελεύθερη αγορά ως μηχανισμός δεν μπορεί να κατηγορείται για ένα αποτέλεσμα, όταν υπήρχαν έντονες και σαφείς κρατικές παρεμβάσεις που παρέκαμπταν τις ασφαλιστικές της δικλείδες λειτουργίας
Η συζήτηση για την εξήγηση της πρόσφατης οικονομικής κρίσης θα κρατήσει καιρό. Ενδεικτικά αναφέρω, χρειάστηκαν περίπου 4 δεκαετίες για να κατανοηθεί η κρίση του 1929 και τα αίτιά της, ενώ στην λαϊκή φαντασία/μυθολογία ακόμα οι εξηγήσεις αυτές δεν έχουν εντυπωθεί (αλλά μηρυκάζονται διαρκώς συνθηματολογικές εξηγήσεις ιδεοληπτικού χαρακτήρα εναντίον των αγορών). Σίγουρα αυτή τη φορά δεν θα χρειαστούμε τόσο, διότι και πολύ καλύτερα αναλυτικά εργαλεία έχουμε και η εκτίναξη των τεχνολογιών της επικοινωνίας καθιστούν πολύ ευκολότερο τον δημόσιο διάλογο και διότι οι οικονομίες λειτουργούν με ταχύτερους ρυθμούς και πολύ συντομότερα γίνονται ορατά τα αποτελέσματα μιας πολιτικής.
Δεν βιάζομαι να πάρω μέρος στα άπειρα μνημόσυνα του καπιταλισμού και της ελεύθερης αγοράς που τελούνται καθημερινά από τους ιδεολογικούς τους εχθρούς τον τελευταίο μήνα. Διότι ο καπιταλισμός έχει επιβιώσει πολύ χειρότερων κρίσεων και δεν έχω καμία αμφιβολία ότι θα ξαναεπιβιώσει και διότι η ελεύθερη αγορά ως μηχανισμός δεν μπορεί να κατηγορείται για ένα αποτέλεσμα, όταν υπήρχαν έντονες και σαφείς κρατικές παρεμβάσεις που παρέκαμπταν τις ασφαλιστικές της δικλείδες λειτουργίας. Υπήρξε πολιτική παρέμβαση για εξυπηρέτηση πολιτικών στόχων έξω από κάθε λογική και λειτουργία της αγοράς (πχ CRA, Freddie Mac, Fannie Mae, τεχνητά χαμηλά επιτόκια). Σε ένα τέτοιο μεικτό σύστημα πρέπει να αποδοθούν οι ευθύνες και να .......
........... αναζητηθούν οι αιτίες, όχι σε ιδεοληψίες και ανύπαρκτα φαντάσματα. Ώρες ώρες η κατάσταση με την κριτική που ακούγεται μοιάζει σαν να έχουμε πάρει ένα αυτοκίνητο, να του έχουμε κόψει τα φρένα, να έχουμε βάλει έναν τυφλό να οδηγάει και όταν τρακάρει να κατηγορούμε τις μηχανές εσωτερικής καύσης ή τους νόμους της θερμοδυναμικής και να ζητάμε την επιστροφή στα ασφαλή κάρα.
Τον τελευταίο αιώνα ο κόσμος έχει γνωρίσει μία και μόνο καπιταλιστική οργάνωση της οικονομίας, το μεικτό σύστημα. Ένα σύστημα που συνδυάζει την ύπαρξη ιδιωτικής αγοράς με την κρατική παρέμβαση. Ο βαθμός της κρατικής παρέμβασης κυμαίνεται από περιορισμένος έως εκτεταμένος και η ατομική οικονομική ελευθερία αντίστοιχα από μεγάλη έως ανύπαρκτη. Η μεγιστοποίηση της ατομικής ελευθερίας και ο περιορισμός της κρατικής παρεμβατικότητας αναγνωρίζονται από τους φιλελεύθερους ως βασικός μοχλός της προόδου και της ανάπτυξης. Και αυτό δεν θίγεται από τις αποτυχίες κανενός μεικτού συστήματος, αντίθετα είναι μια ξεκάθαρη αποδεδειγμένη στατιστικά τάση σε ένα τεράστιο εύρος κρατών και συστημάτων και σε μεγάλο βάθος χρόνου, ανεξάρτητα παροδικών διακυμάνσεων.
Χρωστάμε πάρα πολλά στους διανοητές που στις δύσκολες δεκατίες μετά το 1930 κράτησαν αναμένη την φλόγα της Ελευθερίας, κόντρα στα κυρίαρχα ρεύματα και στην πολιτική και στην επιστήμη, μέχρι την πανηγυρική δικαίωση μεταπολεμικά. Ο ψυχολογικός κουρνιαχτός που σηκώνει κάθε κρίση κάνει τον παρεμβατισμό ελκυστικό. Είναι μια φυσική τάση αναζήτησης ασφάλειας που νοιώθει κάθε άνθρωπος σε στιγμές αβεβαιότητας. Είναι πολύ δύσκολο σε ψυχολογικά φορτισμένες εποχές να εξηγηθεί γιατί το κράτος όχι μόνο δεν είναι ο προστάτης από την κρίση, αλλά αποτελεί μέρος και αίτιό της. Όπως είναι δύσκολο να πείσεις έναν άρρωστό ότι δεν πρέπει να πάρει κάποιο φάρμακο, που δεν ταιριάζει με την περίπτωσή του , γιατί θα του κάνει περισσότερο κακό από καλό.
Αυτήν την ψυχολογική ανασφάλεια εκμεταλλεύονται σήμερα στη χώρα μας, μια χώρα με συγκρίσιμο μέγεθος κράτους και κρατικού παρεμβατισμού με χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, οι λαϊκιστές υποστηρικτές του πλέον αποτυχημένου μεικτού συστήματος, του ελληνικού. Την ώρα που το κράτος και πολιτικοί διαχειριστές του ευθύνονται για την κατασπατάληση των χρημάτων των κρατικών ασφαλιστικών ταμείων, για την χρεοκοπία της Ολυμπιακής, τα ελλείμματα του ΟΣΕ, της ζημίες της ΔΕΗ κτλ., ακούμε πιο έντονα από ποτέ τις φωνές των υπερασπιστών αυτής της χρεοκοπημένης πολιτικής, στο όνομα της προστασίας από την “κερδοσκοπία των αγορών”. Η πολιτική όμως αυτή έχει τόση σχέση με ότι συμβαίνει διεθνώς όσο η διαχείριση της Lufthansa με αυτήν της Lehman (δηλαδή καμία). Μάλιστα στην Ελλάδα φτάνουν σε τέτοιο επίπεδο λαϊκισμού να διαφωνούν με το σχέδιο Paulson γιατί “κοινωνικοποιεί τις ζημιές” (ορθό), την ώρα του υπερασπίζονται στην Ελλάδα ακριβώς εκείνες τις πολιτικές που εδώ και δεκαετίες “κοινωνικοποιούν τις ζημιές” των δημόσιων επιχειρήσεων στην πλάτη του Έλληνα φορολογούμενου, αφαιρώντας πόρους από την υγεία, την εκπαίδευση ή το περιβάλλον.
Κι όμως, αυτές οι παντελώς άσχετες και αυθαίρετες λαϊκιστικές γενικεύσεις είναι ο κανόνας αυτή τη στιγμή στον ελληνικό δημόσιο διάλογο. Γενικεύσεις που νομιμοποιούν τους πολιτικούς των κομμάτων εξουσίας να συνεχίσουν την καταλήστευση του κράτους και των φορολογούμενων, τις προσοδοθηρικές ομάδες πίεσης να αποσπούν προκλητικά προνόμια και απολαβές και ιδεολογικά φαντάσματα να βγαίνουν από τα χρονοντούλαπά τους. Με τελικό οικονομικό αποτέλεσμα την παράταση και την ένταση της κρίσης. Η αποφυγή μιας νέας «κόκκινης δεκαετίας», με τις οικονομικές αλλά πολιτικές συνέπειες που συνεπάγεται, αποτελεί υπόθεση όλων όσων πιστεύουν στην ανοιχτή κοινωνία.
Φώτης Περλικός
Η συζήτηση για την εξήγηση της πρόσφατης οικονομικής κρίσης θα κρατήσει καιρό. Ενδεικτικά αναφέρω, χρειάστηκαν περίπου 4 δεκαετίες για να κατανοηθεί η κρίση του 1929 και τα αίτιά της, ενώ στην λαϊκή φαντασία/μυθολογία ακόμα οι εξηγήσεις αυτές δεν έχουν εντυπωθεί (αλλά μηρυκάζονται διαρκώς συνθηματολογικές εξηγήσεις ιδεοληπτικού χαρακτήρα εναντίον των αγορών). Σίγουρα αυτή τη φορά δεν θα χρειαστούμε τόσο, διότι και πολύ καλύτερα αναλυτικά εργαλεία έχουμε και η εκτίναξη των τεχνολογιών της επικοινωνίας καθιστούν πολύ ευκολότερο τον δημόσιο διάλογο και διότι οι οικονομίες λειτουργούν με ταχύτερους ρυθμούς και πολύ συντομότερα γίνονται ορατά τα αποτελέσματα μιας πολιτικής.
Δεν βιάζομαι να πάρω μέρος στα άπειρα μνημόσυνα του καπιταλισμού και της ελεύθερης αγοράς που τελούνται καθημερινά από τους ιδεολογικούς τους εχθρούς τον τελευταίο μήνα. Διότι ο καπιταλισμός έχει επιβιώσει πολύ χειρότερων κρίσεων και δεν έχω καμία αμφιβολία ότι θα ξαναεπιβιώσει και διότι η ελεύθερη αγορά ως μηχανισμός δεν μπορεί να κατηγορείται για ένα αποτέλεσμα, όταν υπήρχαν έντονες και σαφείς κρατικές παρεμβάσεις που παρέκαμπταν τις ασφαλιστικές της δικλείδες λειτουργίας. Υπήρξε πολιτική παρέμβαση για εξυπηρέτηση πολιτικών στόχων έξω από κάθε λογική και λειτουργία της αγοράς (πχ CRA, Freddie Mac, Fannie Mae, τεχνητά χαμηλά επιτόκια). Σε ένα τέτοιο μεικτό σύστημα πρέπει να αποδοθούν οι ευθύνες και να .......
........... αναζητηθούν οι αιτίες, όχι σε ιδεοληψίες και ανύπαρκτα φαντάσματα. Ώρες ώρες η κατάσταση με την κριτική που ακούγεται μοιάζει σαν να έχουμε πάρει ένα αυτοκίνητο, να του έχουμε κόψει τα φρένα, να έχουμε βάλει έναν τυφλό να οδηγάει και όταν τρακάρει να κατηγορούμε τις μηχανές εσωτερικής καύσης ή τους νόμους της θερμοδυναμικής και να ζητάμε την επιστροφή στα ασφαλή κάρα.
Τον τελευταίο αιώνα ο κόσμος έχει γνωρίσει μία και μόνο καπιταλιστική οργάνωση της οικονομίας, το μεικτό σύστημα. Ένα σύστημα που συνδυάζει την ύπαρξη ιδιωτικής αγοράς με την κρατική παρέμβαση. Ο βαθμός της κρατικής παρέμβασης κυμαίνεται από περιορισμένος έως εκτεταμένος και η ατομική οικονομική ελευθερία αντίστοιχα από μεγάλη έως ανύπαρκτη. Η μεγιστοποίηση της ατομικής ελευθερίας και ο περιορισμός της κρατικής παρεμβατικότητας αναγνωρίζονται από τους φιλελεύθερους ως βασικός μοχλός της προόδου και της ανάπτυξης. Και αυτό δεν θίγεται από τις αποτυχίες κανενός μεικτού συστήματος, αντίθετα είναι μια ξεκάθαρη αποδεδειγμένη στατιστικά τάση σε ένα τεράστιο εύρος κρατών και συστημάτων και σε μεγάλο βάθος χρόνου, ανεξάρτητα παροδικών διακυμάνσεων.
Χρωστάμε πάρα πολλά στους διανοητές που στις δύσκολες δεκατίες μετά το 1930 κράτησαν αναμένη την φλόγα της Ελευθερίας, κόντρα στα κυρίαρχα ρεύματα και στην πολιτική και στην επιστήμη, μέχρι την πανηγυρική δικαίωση μεταπολεμικά. Ο ψυχολογικός κουρνιαχτός που σηκώνει κάθε κρίση κάνει τον παρεμβατισμό ελκυστικό. Είναι μια φυσική τάση αναζήτησης ασφάλειας που νοιώθει κάθε άνθρωπος σε στιγμές αβεβαιότητας. Είναι πολύ δύσκολο σε ψυχολογικά φορτισμένες εποχές να εξηγηθεί γιατί το κράτος όχι μόνο δεν είναι ο προστάτης από την κρίση, αλλά αποτελεί μέρος και αίτιό της. Όπως είναι δύσκολο να πείσεις έναν άρρωστό ότι δεν πρέπει να πάρει κάποιο φάρμακο, που δεν ταιριάζει με την περίπτωσή του , γιατί θα του κάνει περισσότερο κακό από καλό.
Αυτήν την ψυχολογική ανασφάλεια εκμεταλλεύονται σήμερα στη χώρα μας, μια χώρα με συγκρίσιμο μέγεθος κράτους και κρατικού παρεμβατισμού με χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, οι λαϊκιστές υποστηρικτές του πλέον αποτυχημένου μεικτού συστήματος, του ελληνικού. Την ώρα που το κράτος και πολιτικοί διαχειριστές του ευθύνονται για την κατασπατάληση των χρημάτων των κρατικών ασφαλιστικών ταμείων, για την χρεοκοπία της Ολυμπιακής, τα ελλείμματα του ΟΣΕ, της ζημίες της ΔΕΗ κτλ., ακούμε πιο έντονα από ποτέ τις φωνές των υπερασπιστών αυτής της χρεοκοπημένης πολιτικής, στο όνομα της προστασίας από την “κερδοσκοπία των αγορών”. Η πολιτική όμως αυτή έχει τόση σχέση με ότι συμβαίνει διεθνώς όσο η διαχείριση της Lufthansa με αυτήν της Lehman (δηλαδή καμία). Μάλιστα στην Ελλάδα φτάνουν σε τέτοιο επίπεδο λαϊκισμού να διαφωνούν με το σχέδιο Paulson γιατί “κοινωνικοποιεί τις ζημιές” (ορθό), την ώρα του υπερασπίζονται στην Ελλάδα ακριβώς εκείνες τις πολιτικές που εδώ και δεκαετίες “κοινωνικοποιούν τις ζημιές” των δημόσιων επιχειρήσεων στην πλάτη του Έλληνα φορολογούμενου, αφαιρώντας πόρους από την υγεία, την εκπαίδευση ή το περιβάλλον.
Κι όμως, αυτές οι παντελώς άσχετες και αυθαίρετες λαϊκιστικές γενικεύσεις είναι ο κανόνας αυτή τη στιγμή στον ελληνικό δημόσιο διάλογο. Γενικεύσεις που νομιμοποιούν τους πολιτικούς των κομμάτων εξουσίας να συνεχίσουν την καταλήστευση του κράτους και των φορολογούμενων, τις προσοδοθηρικές ομάδες πίεσης να αποσπούν προκλητικά προνόμια και απολαβές και ιδεολογικά φαντάσματα να βγαίνουν από τα χρονοντούλαπά τους. Με τελικό οικονομικό αποτέλεσμα την παράταση και την ένταση της κρίσης. Η αποφυγή μιας νέας «κόκκινης δεκαετίας», με τις οικονομικές αλλά πολιτικές συνέπειες που συνεπάγεται, αποτελεί υπόθεση όλων όσων πιστεύουν στην ανοιχτή κοινωνία.
Φώτης Περλικός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου