Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2008

ο ψηφιακός πόλεμος κατά της φτώχειας

Οι φτωχοί της υπαίθρου σε ολοένα και περισσότερες χώρες του κόσμου έχουν πλέον πρόσβαση σε online τραπεζικές υπηρεσίες και σε συστήματα πληρωμών

Sachs Jeffrey D.
Καθηγητής Οικονομικών και Διευθυντής του Earth Institute στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και Ειδικός σύμβουλος του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ σχετικά με τους Aναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας


Η απόλυτη φτώχεια είναι όρος σχεδόν συνώνυμος με την απόλυτη απομόνωση και ειδικότερα την επαρχιακή απομόνωση. Αλλά τα κινητά τηλέφωνα και το ασύρματο Διαδίκτυο βάζουν τέλος στην απομόνωση και γι’ αυτό αναδεικνύονται ως οι σημαντικότερες τεχνολογίες οικονομικής ανάπτυξης της εποχής μας.
Το ψηφιακό χάσμα γεφυρώνεται όχι μόνο μέσω της "έκρηξης" της αστικής ευθύνης, αλλά κυρίως μέσω των δυνάμεων της αγοράς. Η τεχνολογία κινητής τηλεφωνίας είναι τόσο ισχυρή και κοστίζει τόσο λίγο ανά μονάδα μετάδοσης δεδομένων, που ακόμη και οι φτωχοί έχουν την οικονομική δυνατότητα πρόσβασης σε δίκτυο κινητής τηλεφωνίας. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότεροι από 3,3 δισ. συνδρομητές σε όλον τον κόσμο, σχεδόν ένας ανά δύο κατοίκους του Πλανήτη. Ακόμη περισσότερο, η διείσδυση της κινητής τηλεφωνίας στις φτωχές χώρες αυξάνεται ραγδαία. Η Ινδία έχει περίπου 300 εκατ. συνδρομητές, με τις συνδρομές να αυξάνονται με τους εντυπωσιακούς ρυθμούς των οκτώ εκατ. ή και περισσότερων ανά μήνα. Η Βραζιλία έχει περισσότερους από 130 εκατ. συνδρομητές και η Ινδονησία σχεδόν 120 εκατ. Στην Αφρική, μια ήπειρο με ορισμένες από τις φτωχότερες χώρες στον κόσμο, η αγορά κινητής τηλεφωνίας "ανθεί", με περισσότερους από 280 εκατ. συνδρομητές. Τα κινητά τηλέφωνα συναντώνται πλέον σε χωριά, όπως και σε πόλεις. Εάν κάποιος δεν έχει κινητό τηλέφωνο, υπάρχει σίγουρα κάποιος γνωστός που έχει. Και είναι πιθανόν μια σημαντική πλειοψηφία των Αφρικανών να έχει κάποιου είδους πρόσβαση σε κινητό τηλέφωνο, είτε το δικό τους είτε του γείτονα είτε μέσω κάποιου περιπτέρου.
Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι η συνεχιζόμενη "σύγκλιση" της ψηφιακής πληροφόρησης: τα ασύρματα συστήματα συνδυάζουν ολοένα και περισσότερο υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας και υπηρεσίες Διαδικτυου, υπηρεσίες προσωπικών υπολογιστών και όλων των ειδών τις υπηρεσίες πληροφοριών. Και τα πλεονεκτήματα είναι πράγματι εντυπωσιακά. Οι φτωχοί της υπαίθρου σε ολοένα και περισσότερες χώρες του κόσμου έχουν πλέον πρόσβαση σε .....

...... online τραπεζικές υπηρεσίες και σε συστήματα πληρωμών, όπως το περίφημο M-PESA σύστημα στην Κένυα, το οποίο επιτρέπει τη μεταβίβαση χρημάτων μέσω τηλεφώνου. Οι πληροφορίες που μεταδίδονται μέσω των νέων δικτύων συμβάλλουν στην επέκταση της δημόσιας υγείας, ιατρικής φροντίδας εκπαίδευσης, τραπεζικών υπηρεσιών, εμπορίου και ψυχαγωγίας, σε συνδυασμό με την καλύτερη επικοινωνία μεταξύ οικογενείας και φίλων. Η Ινδία -στην οποία υπάρχουν ορισμένοι από τους καλύτερους μηχανικούς ηλεκτρονικών υπολογιστών (και συγκεκριμένα λογισμικού) στον κόσμο, οι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας και μια τεράστια, πολυπληθής επαρχιακή οικονομία με περίπου 700 εκατ. φτωχούς ανθρώπους με ανάγκη για συνδεσιμότητα όλων των ειδών- είναι πρωτοπόρος στην οικονομική ανάπτυξη με "πυρήνα" την ψηφιακή τεχνολογία. Κυβέρνηση και επιχειρήσεις συνεργάζονται ολοένα και περισσότερο σε έργα για την παροχή ζωτικής σημασίας υπηρεσιών στο ψηφιακό δίκτυο.

Στα ινδικά κράτη Άντρα Πραντές και Γκουχαράτ -για παράδειγμα- οι υπηρεσίες άμεσης βοήθειας είναι πλέον προσεγγίσιμες για δεκάδες εκατομμυρίων ανθρώπων, με την υποστήριξη των κινητών τηλεφώνων, εξειδικευμένων συστημάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών και αυξημένων δημοσίων επενδύσεων για καλύτερες υπηρεσίες υγείας σε επαρχιακές περιοχές. Ορισμένα, μεγάλης κλίμακας συστήματα τηλεϊατρικής παρέχουν πλέον πρωτογενείς υπηρεσίες υγείας -ακόμη και καρδιολογική φροντίδα- σε αγροτικούς πληθυσμούς.

Ακόμη περισσότερο, το νέο πρόγραμμα εγγύησης της αγροτικής απασχόλησης στην Ινδία -το οποίο εφαρμόσθηκε πριν από δύο μόλις χρόνια- απασχολεί εκατομμύρια φτωχών πολιτών μέσω δημοσίων δαπανών, ενώ παράλληλα προσφέρει πρόσβαση σε εκατομμύρια από αυτούς στο επίσημο τραπεζικό σύστημα, συμβάλλοντας στην ολοκλήρωση των ψηφιακών δικτύων της Ινδίας.

Από την καθαρά εμπορική πλευρά, η επανάσταση της κινητής τηλεφωνίας δημιουργεί παράλληλα και μια επανάσταση στον τομέα των logistics όσον αφορά το marketing της αλυσίδας προϊόντων από την αγροτική παραγωγή μέχρι το λιανικό εμπόριο. Αγρότες και λιανέμποροι τροφίμων μπορούν να συνδεθούν απευθείας μέσω κινητών τηλεφώνων και κέντρων διανομής, προσφέροντας τη δυνατότητα στους αγρότες να πωλήσουν τις σοδειές τους σε υψηλότερες τιμές και χωρίς καθυστέρηση, ενώ οι αγοραστές μπορούν να προωθήσουν αυτές τις σοδειές στις αγορές με την ελάχιστη δυνατή απώλεια και σε χαμηλότερες τιμές για τον καταναλωτή.

Η ενδυνάμωση αυτής της αλυσίδας συντελεί στην αύξηση του εισοδήματος των αγροτών, ενώ παράλληλα συμβάλλει και στη γενικότερη αναβάθμιση του αγροτικού τομέα. Κατά ανάλογο τρόπο, οι κορυφαίες εταιρείες λογισμικού στον κόσμο δημιουργούν νέες θέσεις τεχνολογίας πληροφορικής, συμπεριλαμβανομένου και του outsourcing της επιχειρηματικής διαδικασίας κατευθείαν προς τα χωριά και μέσω ψηφιακών δικτύων. Ανάλογες θα είναι και οι επαναστατικές αλλαγές στην εκπαίδευση. Ανά τον κόσμο, τα σχολεία όλων των διαβαθμίσεων θα αποκτήσουν διεθνή χαρακτήρα, συμμετέχοντας σε ένα παγκόσμιο ψηφιακό δίκτυο εκπαίδευσης. Παιδιά στις ΗΠΑ θα μαθαίνουν για την Αφρική, Κίνα και Ινδία όχι μόνο από βιβλία και βίντεο, αλλά και μέσω on-lineσυνδέσμων για τάξεις σε διαφορετικές "γωνιές" του κόσμου. Οι μαθητές θα ανταλλάσσουν ιδέες μέσω ζωντανών συζητήσεων, ανταλλαγής βιογραφικών, κοινών εργασιών, φωτογραφιών και κειμένων που θα αποστέλλονται μέσω του ψηφιακού δικτύου. Αλλά και τα πανεπιστήμια θα έχουν διεθνή μαθήματα, με τους φοιτητές να συμμετέχουν σε διαλέξεις πάνελ συζητήσεων και ερευνητικές ομάδες από δεκάδες ή και περισσότερα πανεπιστήμια ταυτοχρόνως.

Στη διάρκεια της περσινής χρονιάς το δικό μου πανεπιστήμιο -το Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης- συνεργάσθηκε με πανεπιστήμια σε Εκουαδόρ, Νιγηρία, Βρετανία, Γαλλία, Αιθιοπία, Μαλαισία, Ινδία, Καναδά, Σιγκαπούρη και Κίνα στο πλαίσιο μιας "Διεθνούς Τάξης" που ταυτοχρόνως συνέδεε εκατοντάδες φοιτητές σε δεκάδες πανεπιστημιακά ιδρύματα, στο πλαίσιο ενός ιδιαιτέρως ενδιαφέροντος μαθήματος για την παγκόσμια, αειφόρο ανάπτυξη. Στο σύγγραμμά μου "Το τέλος της Φτώχειας", είχα γράψει ότι η απόλυτη φτώχεια μπορεί να εξαλειφθεί μέχρι τα τέλη του 2025. Ενδεχομένως να πρόκειται για μια "επιπόλαιη" πρόβλεψη, δεδομένης της βίας, των κλιματολογικών αλλαγών και των κινδύνων σε αποθέματα τροφίμων, ενέργειας και νερού. Αλλά οι ψηφιακές τεχνολογίες πληροφορικής θα αποτελούν τα νέα και πιο σημαντικά εργαλεία μας, διότι θα μας προσφέρουν τη δυνατότητα να συμμετέχουμε, σε παγκόσμιο επίπεδο, σε αγορές, κοινωνικά δίκτυα και συνεργατικές προσπάθειες για την επίλυση των κοινών μας προβλημάτων.

To παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Η Ναυτεμπορική" στις 22 Σεπτεμβρίου 2008

4 σχόλια:

Παπουτσάκης είπε...

Η ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΕΝΙΣΧΥΕΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Τσαμαδιάς Κωνσταντίνος
Γενικός Γραμματέας Διά Βίου Μάθησης του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων


Τα τελευταία χρόνια, η διά βίου μάθηση αποτελεί κεντρικό θέμα, τόσο στο χώρο της επιστήμης όσο και στο χώρο της εφαρμοσμένης πολιτικής. Ως Διά Βίου Μάθηση (Life Long Learning) νοείται κάθε δραστηριότητα μάθησης η οποία αναλαμβάνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής των ατόμων με σκοπό την απόκτηση νέων γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων ή την αναβάθμιση υπαρχουσών, στο πλαίσιο μιας προσωπικής και κοινωνικής θεώρησης, μιας οπτικής που σχετίζεται με την απασχόληση.


Είναι γνωστό ότι το κλασικό/τυπικό σύστημα εκπαίδευσης με τις τρεις βαθμίδες του, πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, τριτοβάθμια και η διά βίου μάθηση με τις δύο συνιστώσες της, τη διά βίου εκπαίδευση και τη διά βίου κατάρτιση (αρχική κατάρτιση, συνεχιζόμενη κατάρτιση) αποτελούν τους βασικούς μηχανισμούς παραγωγής, συσσώρευσης και διάχυσης γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει τη διά βίου μάθηση, πέραν της τυπικής εκπαίδευσης, ως στρατηγικής σημασίας συντελεστή για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης, της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής.

Η τεκμηριωμένη υποστήριξη της πολυδιάστατης σημασίας των γνώσεων και των δεξιοτήτων άρχισε από παλαιά, από την εποχή του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.

Τη συμβολή των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων στην οικονομική μεγέθυνση και συνακόλουθα στην οικονομική ανάπτυξη υποστήριξαν, πολλούς αιώνες αργότερα, οι κλασικοί Smith και Marshal αργότερα πιο συστηματικά οι νεοκλασικοί Schultz, Becker και Mincer και πιο πρόσφατα οι οικονομολόγοι των νέων θεωριών της ενδογενούς ανάπτυξης Romer, Lucas κ.ά.

Έχει θεωρητικά υποστηριχθεί, και πολλές εμπειρικές μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ του επιπέδου εκπαίδευσης και της συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό. Όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο εκπαίδευσης τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα για ανεργία.

Η "εκπαίδευση" αποτελεί σημαντική ερμηνευτική μεταβλητή στη σχέση εισοδήματος-ηλικίας. Υπάρχει μία θετική συσχέτιση μεταξύ του ύψους των εισοδημάτων και των ετών σπουδών. Η "εκπαίδευση" επιδρά στη διαμόρφωση του ύψους των αποταμιεύσεων και των επενδύσεων. Υπάρχει σημαντική σχέση μεταξύ εκπαίδευσης και διανομής του εισοδήματος. Σημαντικό ρόλο στην επίδραση της εκπαίδευσης στη διανομή του εισοδήματος και του πλούτου διαδραματίζει το σύστημα χρηματοδότησης της εκπαίδευσης. Τέλος, να σημειωθεί ότι η εκπαίδευση αποτελεί σημαντικό παράγοντα κοινωνικής κινητικότητας.

Είναι γεγονός ότι οι θεσμοί (πολιτικοί, εκπαιδευτικοί κ.ά.) και οι δημόσιες πολιτικές μπορούν είτε να παρεμποδίσουν είτε να διευκολύνουν τη μακροπρόθεσμη προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης, της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής.

Συνεπώς, ορθώς η κυβέρνηση Καραμανλή προώθησε και συνεχίζει σταθερά με σχέδιο, αποφασιστικότητα, ταχύ ρυθμό και σεβασμό σε κάθε ευρώ, τη διαμόρφωση των θεσμικών, χρηματοδοτικών, δομικών και λειτουργικών προϋποθέσεων για την αποτελεσματική συγκρότηση και λειτουργία με ποιότητα του πεδίου της διά βίου μάθησης. Η προσπάθεια αυτή μέχρι σήμερα έχει φέρει μετρήσιμα ποσοτικά και ποιοτικά αποτελέσματα. Έτσι, στη χώρα διαμορφώνεται ένας ακόμη συντελεστής προώθησης της ανάπτυξης, της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στην ειδική έκδοση της εφημερίδας "Απογευματινή" για την Παιδεία (Σεπτέμβριος 2008)

http://www.e-logos.gr/articles.asp?subject_id=35&subject2_id=28&article=843&lang=GR

Παπουτσάκης είπε...

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΩΤΑΤΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Κυριαζής Αθανάσιος
Ειδικός Γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης του υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων


Η Ανώτατη Εκπαίδευση βρίσκεται σήμερα περισσότερο από ποτέ στο επίκεντρο της πολιτικής ατζέντας σε ολόκληρο τον κόσμο. Κι αυτό επειδή ζούμε, πλέον, στην Κοινωνία της Γνώσης, όπου η ισχύς των χωρών και η ευημερία των κοινωνιών εξαρτάται αναπόσπαστα από τις επιστημονικές ανακαλύψεις, την πρόσβαση στο Διαδίκτυο και την πληροφορία, την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών. Αυτό αντίστοιχα σημαίνει ότι η νεολαία, αλλά και γενικότερα το ανθρώπινο δυναμικό μιας χώρας, πρέπει να διαθέτει υψηλού επιπέδου εκπαίδευση και τη δυνατότητα επικαιροποίησης των γνώσεων και των δεξιοτήτων του κατά τη διάρκεια της εργασιακής του πορείας.


Τα ζητήματα της Ανώτατης Εκπαίδευσης απασχολούν τους Ευρωπαίους ηγέτες, οι οποίοι έχουν πάρει σημαντικές αποφάσεις στο πλαίσιο της αναθεωρημένης στρατηγικής της Λισαβόνας για την οικονομική μεγέθυνση και την απασχόληση. Οι αποφάσεις αυτές έχουν άμεση σχέση με την Ανώτατη Εκπαίδευση, αφού μέσω αυτής προάγονται η γνώση, η έρευνα και η καινοτομία, το τρίγωνο της γνώσης όπως ονομάζεται, που αποτελεί το μοχλό για την ανάπτυξη στις προηγμένες οικονομίες, όπως οι οικονομίες των κρατών μελών της Ε.Ε. Επιπλέον, σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, η γνώση είναι ο αποφασιστικός παράγοντας που διασφαλίζει την ανταγωνιστικότητα και κατ’ επέκταση την ευημερία της Ευρώπης σε σχέση με άλλες περιοχές του κόσμου, που διαθέτουν φθηνή εργασία ή πρωτογενείς πόρους.

Έτσι, έχει αποφασιστεί η αύξηση του αριθμού των νέων (20-24 ετών) που συμμετέχουν στην Ανώτατη Εκπαίδευση, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ-25:57%) υπολείπεται σε σχέση με άλλες αναπτυγμένες χώρες, όπως οι ΗΠΑ (81%). Όπως έχουν επανειλημμένως καταδείξει διάφορες μελέτες του ΟΟΣΑ, η αύξηση κατά ένα έτος του μέσου εκπαιδευτικού επιπέδου του εργατικού δυναμικού μπορεί να προσθέσει 0,3 έως 0,5 ποσοστιαίες μονάδες στον ετήσιο συντελεστή αύξησης του ΑΕΠ. Για να συμβεί αυτό και για να έχουν οι νέοι μας ίσες ευκαιρίες πρόσβασης, έχει αποφασιστεί η αύξηση των δαπανών για την Ανώτατη Εκπαίδευση που σήμερα αντιστοιχούν στο 1,3% (ΕΕ-25, αντίστοιχα 2,8% για τις ΗΠΑ), αλλά και για την έρευνα και την ανάπτυξη από 1,9% σε 3% του ΑΕΠ έως το 2010.

Ο τομέας της έρευνας είναι πολύ σημαντικός και για τα ελληνικά ΑΕΙ. Για το λόγο αυτό ψηφίστηκε, μετά από συνεργασία των υπουργείων Παιδείας και Ανάπτυξης, νόμος για τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου της έρευνας, που δίνει νέες δυνατότητες για την ανάπτυξη της βασικής και της εφαρμοσμένης έρευνας από τα ΑΕΙ της χώρας και από τα ερευνητικά ινστιτούτα που λειτουργούν υπό την αιγίδα των πανεπιστημίων. Επιπλέον, πρόσφατα ψηφίστηκε νόμος για τον εκσυγχρονισμό των μεταπτυχιακών σπουδών, που αναβαθμίζει τα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών των Πανεπιστημίων και δίνει τη δυνατότητα στα ΤΕΙ να διοργανώνουν αυτόνομα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. Το νέο θεσμικό πλαίσιο προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες στα ΑΕΙ και στους Έλληνες επιστήμονες για διεθνείς συνεργασίες, για τη διοργάνωση κοινών προγραμμάτων σπουδών, αυτοδύναμων μεταπτυχιακών προγραμμάτων στο εξωτερικό και συνεπίβλεψη διδακτορικών διατριβών με πανεπιστήμια του εξωτερικού, καθώς και για τη συμμετοχή τους σε ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, όπως το 7ο ερευνητικό πρόγραμμα-πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (ΕΙΤ) και σε πόλους καινοτομίας (Knowledge and Innovation Communities), που αποτελούν συμπράξεις μεταξύ ΑΕΙ με μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις με ενεργό δράση στις τεχνολογίες αιχμής. Οι συμπράξεις αυτές μπορούν να λάβουν χρηματοδότηση από τα κοινοτικά ταμεία και να συντελέσουν στην ανάπτυξη των περιφερειών της χώρας μας.

Παράλληλα, η Ελλάδα συμμετέχει σήμερα ενεργά στη διαδικασία ίδρυσης του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης, μια πανευρωπαϊκή προσπάθεια 46 κρατών που θα καταργήσει τα σύνορα για την επιστήμη και τη γνώση και τα εμπόδια για τους Ευρωπαίους φοιτητές και εργαζομένους. Στο πλαίσιο αυτό, το υπουργείο Παιδείας υλοποίησε από το 2004 ένα φιλόδοξο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα με ψήφιση αριθμού νόμων, ώστε αφενός να διασφαλιστεί η ποιότητα της ελληνικής Ανώτατης Παιδείας αφετέρου να προσφέρει στα ΑΕΙ τα εργαλεία εκείνα για την αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών, την αναβάθμιση των πτυχίων τους και για το άνοιγμα τους προς την κοινωνία και τις διεθνείς συνεργασίες. Για την ενίσχυση της διεθνούς διάστασης της ελληνικής Ανώτατης Εκπαίδευσης, ιδρύθηκε και το Διεθνές Πανεπιστήμιο με έδρα τη Θεσσαλονίκη.

Το υπουργείο Παιδείας πιστεύει ότι τα ελληνικά ΑΕΙ, αξιοποιώντας το νέο θεσμικό εκσυγχρονιστικό πλαίσιο μέσω του οποίου ενισχύεται η αυτονομία τους και δίνεται η δυνατότητα να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν στρατηγικά σχέδια ανάπτυξης στη βάση μεσοπρόθεσμων στόχων ανάλογα με το προφίλ, τη γεωγραφική τους θέση και την αποστολή τους, θα καταστούν το συγκριτικό πλεονέκτημα και ο αναπτυξιακός μοχλός της χώρας μας τις επόμενες δεκαετίες.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στην ειδική έκδοση της "Απογευματινής" για την Παιδεία (Σεπτέμβριος 2008)

http://www.e-logos.gr/articles.asp?subject_id=35&subject2_id=28&article=844&lang=GR

Παπουτσάκης είπε...

ΓΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΕΙΣ

Τσαλίδης Φίλιππος
Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογίας


Στη σύγχρονη και παγκόσμια κοινωνία ο ρόλος των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων (ΕΚ) μετασχηματίζεται, ιδιαιτέρως σε σχέση με την παραγωγή ερευνητικού αποτελέσματος και καινοτομίας. Τα πανεπιστήμια και τα ΕΚ σε όλες τις χώρες θεωρούνται ως οι πιο σημαντικοί συντελεστές της βιώσιμης ανάπτυξης και αναγνωρίζονται ως απαραίτητα για την οικονομία που βασίζεται στη γνώση. Τα τελευταία χρόνια σημαντικές αλλαγές επηρεάζουν τη λειτουργία και αποστολή των πανεπιστημίων και των ΕΚ. Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι:


Η μείωση των κρατικών κονδυλίων για Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α): οι κρατικοί προϋπολογισμοί για Ε&Α μειώνονται, οδηγώντας συχνά σε πάγωμα ή οπωσδήποτε σε μείωση των κονδυλίων για την υποστήριξη της έρευνας.

Η αλλαγή του τρόπου κρατικής χρηματοδότησης: τα κρατικά κονδύλια για την έρευνα προσανατολίζονται περισσότερο στην καινοτομία.

Η αύξηση της χρηματοδότησης για Ε&Α από τη βιομηχανία: η βιομηχανία αυξάνει τη χρηματοδότηση της έρευνας. Η υποστήριξη αυτή οδηγεί στη διεξαγωγή έρευνας που προσανατολίζεται σε καινοτόμες εφαρμογές. Η αυξανόμενη ζήτηση για οικονομική συνάφεια: τα πανεπιστήμια και τα ΕΚ πιέζονται να συμβάλουν πιο άμεσα στα συστήματα εκσυγχρονισμού ίων εθνικών τους οικονομιών. Αυτό προκαλεί σημαντική ένταση στο ερευνητικό περιβάλλον.

Η αυξανόμενη συστημική διασύνδεση: η δομή της έρευνας μεταβάλλεται καθώς τα πανεπιστήμια και τα ΕΚ ενθαρρύνονται να συμμετάσχουν σε ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας, με σκοπό τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των ευρωπαϊκών δικτύων και της ανάδρασής της σε εθνικά συστήματα εκσυγχρονισμού.

Η διεθνοποίηση της έρευνας: η διεθνοποίηση, η οποία οφείλεται και στην πρόοδο των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), επηρεάζει το κλίμα για την έρευνα. Κάνει, επίσης, την έρευνα πιο ανταγωνιστική και οδηγεί στην εξειδίκευση.

Η έρευνα στα πανεπιστήμια

Η έρευνα στα πανεπιστήμια αποτελεί περίπου το 30% ή και περισσότερο της εθνικής προσπάθειας για Ε&Α. Επιπλέον, είναι ο κατ’ εξοχήν χώρος όπου διεξάγεται η βασική έρευνα, η οποία έχει σημαντικές και μακροπρόθεσμες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Η μείωση των κρατικών κονδυλίων για την έρευνα, οδήγησαν πολλές χώρες σε έναν επαναπροσδιορισμό της έρευνας στα πανεπιστήμια, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι θα συνεχιστούν οι πιέσεις που καθιστούν αναγκαία την ανασυγκρότηση της έρευνας στα πανεπιστήμια. Ο χαρακτήρας της έρευνας στα πανεπιστήμια, σήμερα, και η σχέση της με την κοινωνία διαφέρει κατά πολύ από ό,τι στο παρελθόν. Είναι αναγκαία η ενθάρρυνση της στροφής της έρευνας σε καινοτόμα αποτελέσματα, μέσω της συνεργασίας των πανεπιστημίων και των επιχειρήσεων, αλλά και της στροφής των πανεπιστημίων προς την καινοτομία.

Η χρηματοδότηση της έρευνας

Οι κυβερνήσεις ενθαρρύνουν τα πανεπιστήμια και τα ΕΚ ώστε αυτά να επιδιώξουν την αύξηση της χρηματοδότησής τους από τον ιδιωτικό τομέα. Η χρηματοδότηση αυτή είναι ένα ευπρόσδεκτο και συχνά απαραίτητο συμπλήρωμα στην ανεπαρκή κρατική χρηματοδότηση. Επιπλέον, αυτή η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα προωθεί την ένταξη των πανεπιστημίων και των ΕΚ στο βασικό τομέα της οικονομίας. Εκφράζονται, όμως, ανησυχίες για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας ως αποτέλεσμα της έρευνας που-συνδέεται με τη βιομηχανία ή για τους πιθανούς περιορισμούς που επιβάλλονται στη δημοσίευση των ερευνητικών αποτελεσμάτων.

Η έρευνα στον 21ο αιώνα

Οι υψηλές απαιτήσεις της κοινωνίας του 21ου αιώνα δημιουργούν σοβαρές προκλήσεις αλλά, συγχρόνως, και ευκαιρίες. Στις χώρες όπου η μείωση στη χρηματοδότηση για την έρευνα έχει πάρει διαστάσεις κρίσης, πρέπει να ληφθεί ειδική μέριμνα για τη μελλοντική ενίσχυση των ερευνητικών δραστηριοτήτων. Ο ανταγωνισμός στην έρευνα είναι ένα φαινόμενο που παίρνει διεθνείς διαστάσεις και θα εντείνεται όσο η ποιότητα της έρευνας γίνεται περισσότερο ανταγωνιστική (διεθνώς). Η έρευνα σήμερα απαιτεί, ταυτόχρονα, συνεργασία και ανταγωνισμό στη διεκδίκηση οικονομικών πόρων.

Η συγκέντρωση των ερευνητικών δραστηριοτήτων οδηγεί σε μια αυξανόμενη ανάγκη για ένα μηχανισμό μεγαλύτερης κλίμακας που μπορεί να είναι διαθέσιμος μόνο σε ΕΚ και, μάλιστα, σε μερικές περιπτώσεις, διεθνή. Αυτή η τάση, συμπεριλαμβανόμενης της ανάγκης για κατανομή του διεθνούς κόστους, θα διαρκέσει, μειώνοντας σε κάποιο βαθμό την ανάγκη για προσπάθεια διατήρησης πολυέξοδων ερευνητικών δραστηριοτήτων. Μια πρόκληση για το κράτος, σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο, είναι η εξασφάλιση της ευνοϊκότερης χρήσης των κυριότερων κεντρικών δραστηριοτήτων για το μακροπρόθεσμο καλό της κοινωνίας αλλά και της επιστήμης.

Οι ΤΠΕ χρησιμοποιούνται ήδη για την ενοποίηση των ερευνητικών δραστηριοτήτων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, επιτρέποντας την εξ αποστάσεως χρήση "πόρων". Καθώς η χρήση των ΤΠΕ θα επεκτείνεται, η έννοια του εθνικού ερευνητικού συστήματος θα θαμπώνει, δημιουργώντας προκλήσεις για κάθε κράτος, αλλά και για τους ερευνητές. Από τη θετική πλευρά, είναι εύκολο να οραματιστούμε ένα μέλλον στο οποίο οι ερευνητικές διασυνδέσεις γίνονται πραγματικά παγκόσμιες, έτσι ώστε να υπάρχει σημαντική συνεισφορά, όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο.

Η συμβολή της έρευνας και καινοτομίας στη βιώσιμη ανάπτυξη

Στη χώρα μας σχεδιάστηκε πρόσφατα, για πρώτη φορά, μια μακροπρόθεσμη εθνική πολιτική για την έρευνα και την καινοτομία. Η πολιτική αυτή είναι προσανατολισμένη προς την εξασφάλιση βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής. Για την υλοποίηση αυτής της πολιτικής σκοπεύω άλλωστε να εργαστώ από τη θέση του γ.γ. Έρευνας και Τεχνολογίας, την οποία πρόσφατα ανέλαβα. Οι στόχοι τους οποίους θεωρώ άμεσης προτεραιότητας είναι η αύξηση των δαπανών για Ε&Α (για την προγραμματική περίοδο 2007-2013 οι δαπάνες τριπλασιάζονται σε σχέση με εκείνες της περιόδου 2000-2006), η ενθάρρυνση των ερευνητικών δραστηριοτήτων μέσω της παροχής κινήτρων (ιδίως στις μικρομεσαίες επιχειρήσει που επενδύουν στην έρευνα), η διάχυση της γνώσης που παράγεται, η ενίσχυση της κινητικότητας, της προσέλκυσης και της συγκράτησης των ερευνητών, καθώς και η διασφάλιση της προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων. Επίσης, ενθαρρύνεται η ανάληψη δράσεων για τη συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων, η ανάπτυξη μεγαλύτερης ερευνητικής δραστηριότητας από τις επιχειρήσεις, καθώς και η ένταση των προσπαθειών με στόχο την προώθηση τεχνολογικών καινοτομιών, στο πλαίσιο ευρωπαϊκών συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Είναι προφανές ότι μια παρόμοια εθνική ερευνητική πολιτική θα κριθεί εκ του αποτελέσματος και μάλιστα σε βάθος χρόνου, δεδομένου ότι απαιτείται συστηματική και μακροπρόθεσμη προσπάθεια, αλλά και σύμπραξη όλων των ζωτικών δυνάμεων της χώρας. Είναι πάντως δεδομένο ότι η παρούσα κυβέρνηση έχει τη βούληση να στηρίξει την έρευνα και τη δέσμευση να αυξηθούν οι σχετικές δαπάνες. Το στοίχημα, στο παγκόσμιο μεταβαλλόμενο περιβάλλον, είναι αναμφίβολα μεγάλο για όλους μας.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην ειδική έκδοση "Η Καθημερινή - Τhe Economist" (Σεπτέμβριος 2008, τ. 55)

http://www.e-logos.gr/articles.asp?subject_id=37&subject2_id=22&article=845&lang=GR

Παπουτσάκης είπε...

ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Παπαστάμκος Γιώργος
Μέλος της Επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συντάκτης της Έκθεσης σχετικά «με μια στρατηγική για τη μελλοντική διευθέτηση των θεσμικών πτυχών των ρυθμιστικών οργανισμών»


Το τελευταίο διάστημα έχει παρατηρηθεί σημαντική αύξηση τον αριθμού των ρυθμιστικών αρχών, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Εντός τον ευρωπαϊκού θεσμικού τοπίου υφίσταται σημαντικός αριθμός αποκεντρωμένων ή οιονεί αυτόνομων λειτουργικών σωμάτων, τα οποία ταυτοποιούνται κάτω από τον τίτλο "ρυθμιστικές αρχές". Οι 29 ευρωπαϊκές αρχές, που διακρίνονται σε "ρυθμιστικές" και "εκτελεστικές" συνιστούν εκ πρώτης όψεως "μικρο-θεσμούς", οι οποίοι όμως επί της ουσίας έχουν προφανείς "μακρο-επιδράσεις".


Δεδομένου ότι οι ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές σε μεγάλο βαθμό αποτελούν αποκεντρωμένες ή αυτοτελείς υπηρεσίες, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη διαφάνεια και το δημοκρατικό έλεγχο κατά τη συγκρότηση και λειτουργία τους. Διαφορετικά, ο πολλαπλασιασμός των ρυθμιστικών ή εκτελεστικών σχηματισμών που διαθέτουν ή διεκδικούν ως αντικείμενο την αποκλειστικότητα της ρύθμισης κρίσιμων πεδίων της κοινωνικής δραστηριότητας εγκυμονεί τον κίνδυνο μείωσης της σημασίας, παραγκωνισμού των αντιπροσωπευτικών θεσμών της Ε.Ε. και γιγάντωσης της γραφειοκρατίας.

Ζητούμενο είναι ένα ελάχιστο σύνολο κοινών αρχών και κανόνων για τη δομή, τη λειτουργία και τον έλεγχο των ρυθμιστικών αρχών, προκειμένου οι τελευταίες να ενταχθούν αρμονικά στο πλαίσιο των θεμελιωδών αρχών που απορρέουν από το σύστημα των Συνθηκών. Η καθιέρωση κοινοβουλευτικού ελέγχου επί της δομής και του έργου των ρυθμιστικών αρχών ανταποκρίνεται στο κλασικό δημοκρατικό πρόταγμα, που επιβάλλει την ανάπτυξη πολιτικής ευθύνης για κάθε φορέα εκτελεστικής εξουσίας. Η δυνατότητα τον Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να καταλογίζει πολιτική ευθύνη στις εν λόγω αρχές συνδέεται με τον πυρήνα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, να εξετάζει τις επιλογές της εκτελεστικής εξουσίας από άποψη νομιμότητας και σκοπιμότητας.

Η πρόταση της Επιτροπής "προς ένα κοινό πλαίσιο" διοργανικού διαλόγου, που θα οδηγήσει σε "κοινή προσέγγιση" είναι κατώτερη των προσδοκιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την επίτευξη διοργανικής συμφωνίας, ωστόσο είναι κατανοητή η βούληση της για έξοδο από μια κατάσταση παρατεταμένης διοργανικής αδράνειας. Συνιστά ένα ενδιάμεσο βήμα προς την κατεύθυνση της υιοθέτησης ενός νομικά δεσμευτικού κειμένου. Το υποβληθέν από την Επιτροπή πλαίσιο λειτουργίας των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών θα μπορούσε αναμφισβήτητα να είναι πληρέστερο. Δύναται, ωστόσο, να θεωρηθεί ως μια δημιουργική αφετηρία διαλόγου.

To παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Απογευματινή" στις 21 Σεπτεμβρίου 2008

http://www.e-logos.gr/articles.asp?subject_id=49&subject2_id=44&article=846&lang=GR